Ecz. Merve ÇERŞİL

Bölüm -4-

Çocukluk çağı aşıları yazı dizisinde şimdiye kadar bağışıklık ve aşılama ile ilgili temel kavramlar, BCG, hepatit-B, DaBT-İPA-Hib (Beşli karma aşı), KPA (Konjuge pnömokok aşısı), KKK (Kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısı), oral polio aşılarından bahsetmiştim. Yazı dizimizin son bölümünde ise DaBT-İPA (Dörtlü karma aşı), hepatit-A, suçiçeği ve Td (erişkin tipi difteri-tetanoz aşısı) aşılarına göz atarak devlet tarafından ücretsiz uygulanan Ulusal Aşı Takvimi aşılarını incelemeyi tamamlamış olacağız.

1. DaBT-İPA (Dörtlü Karma Aşı)

Difteri, aselüler boğmaca, tetanoz ve inaktif polio aşılarından oluşan karma bir aşıdır. İçerik olarak beşli karma aşıdan tek farkı Haemophilus influenzae Tip b (Hib) aşısını içermemesidir.  Aşı takvimimizde tek doz olarak 48. ayın sonunda beşli karma aşının pekiştirilmesi amacıyla uygulanır. Aşının koruyuculuk sağladığı hastalıklar ve içeriği ile ilgili detaylı bilgiyi beşli karma aşı başlığı altında incelemiştik. Özetlemek gerekirse, dörtlü karma aşı bakteri ve virüs aşılarından meydana gelen dört ayrı hastalığa karşı etkili karma bir aşıdır.

2. Hepatit A Aşısı

Hepatit A; virüs kaynaklı, bulaşıcı, genellikle yorgunluk, halsizlik, gözlerde ve ciltte sararmayla karakterize bir karaciğer enfeksiyonudur. Hastalık temel olarak hasta kişinin dışkısıyla kirlenmiş su ya da gıda kaynaklarının tüketilmesi ile bulaşır. Bununla beraber temiz su kaynağı bulunmadığı durumlarda, yeteri kadar temizlenmemiş ve iyi pişirilmemiş gıdaların tüketilmesi ile de bulaşıcılık görülebilir. Sıklıkla sonbahar ve kışın ilk aylarında görülmekle birlikte erişkinlerde daha ağır, 6 yaş altındaki çocuklarda ise hafif seyretmektedir. Eşlik eden kronik karaciğer hastalığı, HIV + olma, dışkı içeriği ile temas gerekecek işlerde (laboratuvar, yaşlı bakımı gibi) çalışma, organ nakli gibi durumları olan kişiler Hepatit A açısından ek risk taşımaktadırlar. Hepatit A ilerlediği ve tedavi edilmediği durumlarda ağır karaciğer sorunlarına yol açar ve bu klinik seyir ölümle sonuçlanabilir. Ölümcül olabilmesinin yanı sıra toplulukların bir arada bulunduğu ortamlarda çok hızlı bulaşması, hızlı bir şekilde salgına dönüşmesi hepatit A’yı tehlikeli kılan diğer özellikleridir. Genellikle toplumların hijyen kültürleri, ekonomik durumları, temiz su ve gıda kaynaklarının ulaşılabilirliği salgın görülme sıklığının ana etkenleridir. Hepatit A’dan genel hijyen kurallarına uyarak ve aşılama yolu ile korunabiliriz.  Hepatit A aşısının genel özelliklerine bakacak olursak;

• İnaktif aşıdır.
• 18 ve 24. ayların sonunda 2 doz olarak uygulanır.
• Aşırı duyarlılığı olan kişilere uygulanmamalıdır.
• Uygulamadan sonra enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan etkiler görülebilir.

3. Su Çiçeği Aşısı

Suçiçeği; en belirgin özellikleri içi su dolu döküntüler, kaşıntı ve kızarıklık olan, genellikle erken çocukluk döneminde görülen virüs kaynaklı bulaşıcı bir hastalıktır. Döküntüler baştan başlayarak tüm vücuda dağılırken aynı bölgede hem kabuklanan hem de içi henüz su dolu taze döküntüler bir arada görülebilir. Suçiçeğine neden olan varisella zoster virüsünün temel bulaş yolu solunum ve döküntü içindeki sıvılarla temastır ve bulaşıcılığı oldukça yüksektir. Suçiçeği aşısının genel özelliklerine bakacak olursak;

• Zayıflatılmış canlı aşıdır ve cilt altına uygulanır.
• Ülkemizde 12. ayın sonunda tek doz olarak uygulanmaktadır.
• Aşı içeriğine aşırı duyarlılığı olanlar ve immün yetmezlik gibi canlı aşıların uygulamasının sakıncalı olduğu durumlarda uygulanmamalıdır.
• Ateş, enjeksiyon bölgesinde şişlik, ağrı, kızarıklık ve nadiren suçiçeği benzeri döküntü yan etkileri olabilir.

4. Tetanoz Toksoidi

Beşli karma aşı başlığı altında tetanozla ilgili genel bilgileri vermiştim. Kısa bir hatırlatma yapmak gerekirse, tetanoz özellikle çene ve boyun kasları olmak üzere kas tutulumu yüksek bakteriyel bir enfeksiyondur. Solunum kaslarını da etkilemesi nedeniyle ölümcül olabilir. Hijyenik olmayan koşullarda gerçekleşen doğum ile göbek kordonundan, kontaminasyon sonucu yara, yanık ve kesilerden bulaşma olabilir. Bağışıklık sağlanamamış durumlarda ölümle sonuçlanma oranı oldukça yüksek olduğu için tetanoz aşılanması çok önemlidir. Rutin aşılama programında tetanoz aşılaması yapılmamış gebelerin doğum esnasında kontamine olmasıyla ortaya çıkan yeni doğan ölümleri hala dünyada ciddi rakamlara ulaşmaktadır. Tetanozla mücadelenin en kolay yolu aşılamadır. Tetanoz aşısının genel özelliklerine bakacak olursak;

• Toksoid bir aşıdır.
• Beşli karma aşı rutin uygulaması dışında dörtlü karma aşı ile de pekiştirmesi yapılır.
• Erişkin tip difteri- tetanoz aşısı (Td) ise rutin aşı takvimimizde 13. yaşta uygulanmaktadır.
• Erişkin grupta; çalışma ortamı nedeniyle risk grubunda olanlar (itfaiyeciler, inşaat işçileri gibi), aşılama durumu yetersiz olanlar ve aşılaması üzerinden 5 yıl geçmiş kişilerde ki yaralanmalarda aşılama önerilmektedir.

Böylelikle Ulusal Aşı Takvimimizde bulunan ve devlet tarafından ücretsiz olarak uygulanan çocukluk çağı aşılarının tamamını incelemiş olduk. Aşılanma temel bir hak olup hem çocukluk çağında hem de erişkinlik döneminde koruyucu sağlığın temel taşıdır.  Bu ana kadar incelediğimiz tüm hastalıklardan da yola çıkarak görüyoruz ki toplum için risk oluşturan ve bağışıklık programları ile engellenebilecek bulaşıcı hastalıklardan korunmanın en ekonomik ve etkili yolu aşılanmadır.

Unutmayın ki sağlığınız en değerli yatırımınızdır…

Kaynaklar

• Soysal A, Davas A, Irgil E, Turkay M, Yavuz M EM ve ark. Birinci Basamak Sağlık Çalışanları İçin Aşı Rehberi. 2018. 11–87 s.

• Gülcü S, Arslan S. Çocuklarda Aşı Uygulamaları: Güncel Bir Gözden Geçirme. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilim Enstitüsü Derg [Internet]. 2018;8(1):34–43. Available at: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/451040
• Aşı Portalı [Internet]. [kaynak 15 Mayıs 2021]. Available at: https://asi.saglik.gov.tr/
• Aşı Sonrası İstenmeyen Etkiler [Internet]. [kaynak 15 Mayıs 2021]. Available at: https://asi.saglik.gov.tr/genel-bilgiler/26-asinin-bilinen-yan-etkileri.html

Ecz. Merve ÇERŞİL