MANTAR ENFEKSİYONLARI

Mantar enfeksiyonları;

1. Ülke ve coğrafi alan
2. Yaşam tarzı
3. İklim koşuları
4. Göç gibi nedenlere bağlı olarak değişkenlik gösterir.

En sık görülen mantar enfeksiyonları;

1. Tinea kapitis
2. Tinea corporis
3. Tinea pedis (atlet ayağı) (gençlerde fazla)
4. Mukokutanöz kandidiyazis
5. Onikomikozis
6. Pityriasis versikolor

Çocuk ve adölesan yaş grubunda yüzeysel mantar enfeksiyonunun en sık görülen klinik tipi tinea kapitistir.

Erkek cinsiyette yüzeysel dermatofit enfeksiyonlarına daha sık rastlanmaktadır.

Hastalığa yol açan 2 etmen;

• Candida mayaları
• Dermatofitler (halkakurdu)

Dermatofitler besin olarak keratini kullanırlar. Bu nedenle epidermis, kıl ve tırnak gibi keratinize dokularda hastalık yaparlar. Ayrıca canlı dokulara girmezler.

Etken ve yerleşim yerleri:

- Mikrosporum: Saç ve deri

- Epidermophyton: Deri ve tırnak

- Trichophyton: Saç, deri ve tırnak

Hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştıran faktörler:

• Hastaya bağlı özellikler: Diyabet gibi kronik hastalıklar, bağışıklık yetmezliği, kemoterapi ve kortikosteroid tedavisi alanlar, tedaviye dirençli bireyler
• Nemli ortam
• Enfekte alan ile temas eden giysi, eşya ve/ veya materyellerin deriye teması

Tinea korporis: Saçlı deri, sakal, el, ayak ve inguinal bölgeleri hariç diğer deri bölgelerinde gözlenen yüzeyel dermatofit enfeksiyonuna verilen isimdir. Temas ile bulaşır. Zamanla iç içe geçmiş halkalar halini alır.

Tinea inguinalis (Tinea kruris): Genital bölgede görülen enfeksiyondur. 

Tinea pedis ve tinea manum: Ayaklarda gözlenen dermatofit enfeksiyonu ‘tinea pedis’, ellerin dermatofit enfeksiyonuna ‘tinea manum’ denir. En sık gözlenen enfeksiyondur. Nemli ortamlarda ve kapalı ayakkabılar ile risk artmaktadır. 6 farklı tipi bulunmaktadır.

Tinea unguium: Tırnakların enfeksiyonudur. Onikomikoz olarakta bilinmektedir.

Tinea inkognito, Tinea kapitis favoza, Tinea barba görülen diğer enfeksiyonlardır.

İd reaksiyonu:  Mantarların kendilerine ya da ürünlerine karşı gelişmiş olan aşırı duyarlılık reaksiyonudur.

Bulaşıcı faktörlerin tepiti ve ortadan kaldırılması:

1. Tek mantar enfeksiyonu şikayeti ile giden bireylerin diğer faktörlerine de bakılması: Örneğin tinea inguinalis görülen bireylerde tinea pedis daha sık görülür.
2. Enfeksiyon geçiren bireylerin diğer bireylere de bulaştırmaması için hemen önlemlerin alınması
3. Enfekte olan eşyanın, giysi ya da materyalin dezenfeksiyonu, başkası tarafından kullanılmaması, Ortamda saç, kıl v.b. bulaştırıcıların uzaklaştırılması
4. Hastalıklara eğilim yaratan faktörlerin ortadan kaldırılması

Hastalık ve tedavi protokolleri:

1. Tinea kapitis: Kıl foliküllerine penetre olmaları nedeni ile tedavide sistemik antifungaller kullanılır.

a. Terbinafin: Kullanım dozu: 3-6 mg/kg/gün

Tedavi hastanın durumuna göre 8 haftaya kadar sürdürülebilinir.

b. Itrakonazol: 3-5 mg/kg/gün dozunda, 4-6 hafta sürekli ya da 2-4 ay süre ile ayda 1 hafta şeklindedir.

c. Flukonazol: Tinea kapitisde kullanımı daha azdır.

Griseofulvin aslında ilk tercihtir ama günümüzde hem geç iyileşme hem de çok fazla enzimatik etkileşmeden dolayı çok yaygın kullanımı yoktur.

2. Tinea barba: Topikal kullanım yanında griseofulvin kullanılabilir.

3. Tinea korporis, tinea fasialis ve tinea inguinalis: Sıklıkla topikal tedavi yeterlidir. Topikal antifungal ajanların günde 2 kez, 2-4 hafta uygulanımı genellikle iyileşme için yeterlidir.

Yaygın lezyonlarda, topik tedavinin yetersiz olduğu durumlarda ya da immunsupresyon varlığında sistemik tedavi kullanılır:

a. Terbinafin: Çocuklarda 3-6 mg/kg/gün doz ile 1 hafta, erişkinde ise 250 mg/gün doz ile 1-2 hafta tedavi.

b. Itrakonazol: Çocuklar için 5mg/kg/gün dozun 1 hafta, erişkinlerde ya 200 mg/gün dozun 1 hafta ya da 100 mg/ gün dozun 2 hafta uygulanması.

c. Flukonazol: Çocukta 6 mg/kg/gün doz ile 2-4 hafta, 150 mg/hafta doz ile 2-4 hafta tedavi.

4. Tinea pedis ve tinea manum:

Hafif ya da orta şiddette tinea pedis veya tinea manujmda azol, alilamin, sikloproks, tolnaftat, undesilinik asit gibi ajanların günde 1 veya 2 kez kullanımı yeterlidir.

Topikal tedavi 6-12 hafta sürmelidir. Sistemik tedavi gereksinimi olan olgularda doz ve kullanım süreleri aşağıdadır:

a. Terbinafin: Çocuklarda 3-6 mg/kg/gün doz ile 2 hafta, erişkinde ise 250 mg/gün doz ile 2 hafta tedavi.

b. Itrakonazol: Çocuklar için 5mg/kg/gün dozun 1-2 hafta, erişkinlerde ya 400 mg/gün dozun 1 hafta ya da 200 mg/gün dozun 3 hafta veya 100 mg/gün dozun 4 hafta uygulanması.

c. Flukonazol: Çocukta 6 mg/kg/gün doz ile 4-6 hafta, 150 mg/hafta doz ile 3-6 hafta tedavi.

5. Tinea unguium:

Onikomikoz tedavisi sabır ve itina gerektirir. Başarılı tedaviyi takiben bile %40-70 oranında hastalık tekrar ortaya çıkar.

Başarısız tedavi ile ilgili olasılıklar;

1. İleri yaş
2. Tırnağa tekrarlayan travma
3. Tekrarlayan enfeksiyon
4. Diyabet
5. Ailede hastalık varlığı
6. Sigara kullanımı, vasküler hastalık, raynoud sendromu.

Tedavi hedefi:  Mantarsız tırnak gelişimi

Ayak tırnağı için tedavi süresi: 4-4.5 ay civarı

El parmağı tınağı için: 4-6 aydır.

Topikal tedavi genel anlamda hafif ve orta dereceli durumlarda cevap verir. Tırnak cilası şeklinde uygulanan formlar tırnak üzerinde örtü meydana getirir.

Tedavi için kullanılan ürünler;

%28 tiyokonazol

%1 bifonazol ve %40 üre kombinasyonu

Siklopiroks

%5 amorolfin

Daha ciddi tedavilerde oral tedaviye geçilir;

a. Terbinafin: Günde 250 mg doz ile el tırnağında 6 hafta, ayak tırnağında 12 hafta.

b. Itrakonazol: Günde 200mg el tırnağında 6 hafta; ayak tırnağında 12 hafta sürekli ya da 3 hafta ara ile 1 hafta günde 2 kez 200 mg dozda el tırnağında 2 kür, ayak tırnağında 3 kür puls tedavi.

c. Flukonazol: Haftada 150 mg doz ile iyileşme sağlanana kadar.

C. Diğer Tedaviler

Tinea kapitisli olgularda ketokonazol % 2 veya selenyum sülfit %1 şampuanın her uygulamada saçlı deride 5-10 dakika kalacak şekilde haftada 3 kez uygulanımı hem hastaya, hem de asemptomatik aile bireyleri ve okul arkadaşlarına verilmelidir.

Tinea pediste parmak aralarında maserasyon var ise gentiana viole uygulanabilir

Hiperkeratotik tinea pediste keratolitik etki yaparak penetrasyonu salisilik asit ve üre gibi ajanlar kullanılır.

Mantarlı doku üzerinde bazen impetigo gibi bakteriyel enfeksiyonlar da gelişebilir, bu durumlarda antibiyotik tedavisi de verilmelidir.

Mantar Enfeksiyonu Tedavisi

Mantar enfeksiyonlarından korunma:

1. Deri su ile temastan sonra hemen kurutulur.
2. Çoraplar sık değiştirilmelidir.
3. Hava geçirmeyen ve sıkı ayakkabılardan kaçınılmalıdır.
4. Ayakkabı ve çoraplar antifungal tozlarla kaplanılabilir.

NOT: Önerilebilecek gıda takviyeleri ile ilgili çalışamlar çok anlamlı değildir. Anlamlı olan çalışmalar kadar yarar göstermeyen çalışmalar vardır. Bu yüzden gıda takviyeleri eklenmemiştir. Çeşitli aromaterapi ürünleri mantar tedavisinde kullanılmaktadır.