Anne sütü nedir, neden önemlidir?

Anne sütü; %87’si su, %3.8’i yağ, %1’i protein ve %7’si laktozdan oluşan, bebeğinizin ihtiyacına göre kendini değiştirebilen, dinamik ve antienfektif bir besindir. Bebeğinizin en kıymetli besini olan anne sütünün oluşumu hormonal, fiziksel ve psikolojik etmenlerin etkilediği kompleks bir süreçtir. Halk arasında “annelik hormonu’’ ya da “süt hormonu’’ da olarak bilinen prolaktin hormonu doğumdan sonra en üst seviyeye ulaşarak anne sütünün oluşmasını sağlar. Prolaktin hormonun yanı sıra “sevgi hormonu’’ olarak adlandırılan oksitosin hormonunun da doğumdan sonra seviyesinde artış meydana gelir. Oksitosin hormonu anne sütünün meme ucuna gelmesini sağlayan hormondur. Sindirim sistemi henüz gelişmekte olan bebeğiniz için anne sütü kolay sindirilebilen, besleyiciliği yüksek en önemli besin kaynağıdır. Anne sütü, bebeğinizin zihinsel gelişmesini ve fiziksel büyümesini sağlar. İçerdiği antikorlar sayesinde bağışıklık sisteminde önemli rol oynayarak özellikle yenidoğanda sık rastlanan enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.

Bebeğinizin günlük süt ihtiyacı ne kadardır?

Bebeğiniz 1 aylık olana kadar “yenidoğan’’ olarak adlandırılır. Yenidoğan bebeklerin mideleri oldukça küçüktür. Sindirimi kolaylıkla tamamlarlar ve bu da çabuk acıkmalarına neden olur.

Bebeğinizin,

• 1. ayında günde 8-12 defa emzirme ve her emzirmede 28-84 gram süt,
• 2 aylık iken her 3-4 saatte bir emzirme ve her emzirmede 112-140 gram süt,
• 3-4 aylık iken her 4 saatte bir emzirme ve her emzirmede 140-168 gram süt,
• 5-6 aylık olduklarında her 4-5 saate bir emzirme ve her emzirmede 196-224 gram süt, ihtiyacı olur.

Bebeğiniz geliştikçe ihtiyaç duyduğu süt miktarı da artar. Emzirme sayesinde annenin beynine süt üretiminin artması gerektiği sinyali gider ve prolaktin hormonu sayesinde üretilen süt miktarı artar.

Bebeğinizin ihtiyacı olan anne sütünü arttırmak için önemli ipuçları nelerdir?

• Anne bebek arasındaki iletişim anne sütünün artmasında etkilidir. Emzirme sırasında oluşan tensel temas, göz kontağı prolaktin ve oksitosin hormonlarının seviyesini yükselterek anne sütünün artmasını sağlar.
• Annenin psikolojik durumu süt üretimini etkiler. Uykusunu iyi almış ve stresten uzak annelerin süt üretimi daha fazladır.
• Bebeğinizi, size ve bebeğinize uygun doğru pozisyonda emzirmeniz, bebeğinizi emmeye teşvik eder. Daha çok emzirme, daha çok süt üretimine neden olur. Ayrıca doğru ve yeterli sıklıkta emzirmek de süt üretimini arttırır.
• İlk 6 ay ek gıda önerilmez. Bebeğinizin bu sürede sadece anne sütü alması süt üretimini arttırır.
• Özellikle sezaryen doğum sonrasında göğüs kanalları yeteri kadar açılmayabilir. Süt miktarını artırmak ve anne sütünü boşa harcamamak için göğüs pompasın tavsiye edilir.
• Dengeli ve düzenli beslenme anne sütünün artmasını sağlar. Birçok annenin doğum sonrası kilolarından hızlıca kurtulmak için uzun süre aç bırakan ya da yetersiz beslenmeye neden olan diyetler yapar. Kontrolsüz yapılan diyetler anne sütünün miktarını ve kalitesini azaltır. Doğum sonrası kilo verilmesi doktor kontrolünde tavsiye edilen diyet programına uyularak gerçekleştirmelidir.

 Emzirme döneminde annenin enerji ihtiyacı artar. Doktorunuz tavsiye ettiği beslenme düzenini uyguluyor özellikle süt üretimini azaltacak besinlerden ya da içeceklerden uzak durursanız muhtemelen sütünüz bebeğinize yetecektir. Fakat süt miktarını artırmak için yiyeceklerden faydalanabilir ve sütünüzü arttırabilirsiniz.

Anne sütünü arttıran besinler

Galaktagoglar (laktojenikler), süt üretiminin gerçekleşmesini veya süt üretiminin artırılmasını sağlayan maddelerdir. Psikolojik olarak rahatlama sağlamanın yanı sıra prolaktin hormonunda salgılanmasına yardımcı olurlar. Galaktagoglar, farmasötik, bitkisel veya gıda kaynaklı olabilir. Farmasötik kaynaklı galaktogoglar özellikle sinir sistemi üzerindeki olası yan etkileri sebebiyle mineral ve vitamin bakımından yüksek, yan etkisi az, enerji verici gıda veya bitkisel kaynaklı galaktagoglar tercih edilmelidir.

• Su: Hayatın en önemli yapı taşı olan su anne sütün büyük bir kısmını meydana getirmektedir. Anne sütünü arttırmak için annenin günlük en az 2-3 litre su tüketmesi gerekmektedir.

• Maden suyu: Bol miktarda mineral içeren tamamen doğal olan maden suları, kan basıncını düzenler, vücut dengesini sağlar ve annenin süt üretiminin artmasına katkıda bulunur.
• Yeşil yapraklılar: Emzirme sırasında annenin bol miktarda enerjiye ihtiyacı vardır.  Ispanak, ısırgan, karalahana, dereotu, marul, maydanoz, roka, semizotu gibi yeşil yaprak sebzeler bol miktarda vitamin ve mineral barındırırlar. Anneye ihtiyaç duyulan kaloriyi sağlarlar. Aynı zamanda fitoöstrojen içeren bu sebzeler süt üretimini arttıran hormonların salgılanmasına katkı sağlar.
• Fesleğen: Bol miktarda C ve K vitamini bulundurur. Annenin stresinin azalmasına ve süt üretiminin artmasına yardımcı olur.
• Yulaf: Yüksek oranda demir içerir. Kan basıncını düzenler. Bu sayede anneyi sakinleştirir, olası stresi azaltır. Stresli durumlarda baskılanan oksitosin ve prolaktin hormonlarının tekrar salgılanarak süt oluşumunun artmasını sağlar. Aynı zamanda yulaf sütün kanallarla ilerlemesine yardımcı olur.
• Havuç: Fitoöstrojen bir bitkidir. Ayrıca bol miktarda beta karoten ve A vitamini içerdiğinden anneye enerji sağlar.
• Protein: Kırmızı et, keçi sütü, kefir, köy yumurtası, ev yoğurdu, humus, nohut, mercimek, fasulye, barbunya bol miktarda protein bulundurur. İyi birer enerji kaynağıdır.
• Tahin: Her gün bir çorba kaşığı tahin pekmezle ya da salataya eklenerek kullanımı süt üretimini artırır.
• Somon balığı: Omega 3 bakımından zengin olan somon balığı süt üretimini sağlayan hormonların aktifleşmesini sağlar.
• Bitki çayları: Rezene çayı, ısırgan otu çayı, zencefil, papatya çayı süt üretimini arttırmaktadır. Bitki çayları içinde en çok önerilen ise rezene çayıdır. Fitoöstrojen bir bitki olan rezene çay olarak tüketilebileceği gibi yemeklerde veya taze olarak salatada kullanılabilir. Süt üretimini arttırır. Aynı zamanda anne sütüne karışarak bebeğe geçen rezene bebeğin sindirim sorunlarında yardımcı olur.
• Amber çayı: Demir ve magnezyum bakımından zengin olan amber çiçeği prolaktin hormonun salgılanmasını sağlar. Aynı zamanda annenin mide ve bağırsak problemlerine de yardımcı olur.
• Mine çiçeği: Prolaktin ve oksitosin salgılanmasına yardımcı olur. Stres azaltıcı etkisi vardır ve uyku düzenleyici bir bitkidir.
•  Keçi sedef otu: Anne sütünü artıran önemli bitkilerden biridir ve sindirim sistemini rahatlatır. Ayrıca güçlü bir antioksidandır.
• Çemen otu: Kalsiyum, çinko, demir ve bakır bakımından oldukça zengindir. Çay olarak eski Anadolu uygarlıklarında süt arttırıcı etkisinden dolayı sıkça kullanılan çemen otu bebeklerde gazın giderilmesine da yardımcı olur.
• Çörek otu tohumu: Astımdan, romatizmaya, baş ağrısından egzamaya kadar birçok hastalığın üzerinde olumlu etkisi olan çörek otu yapılan araştırmalarda anne sütünü de arttırdığı kanıtlanmıştır.
• Susam: Yoğun miktarda kalsiyum ve yararlı yağlar içerir. Düzenli kullanımda süt üretimini ve kalitesini arttırır.

• Kuruyemişler: Ceviz, fındık, kuru incir, badem hamilelikte olduğu kadar doğum sonrasında da önemlidir. Enerji veriri ve süt üretimini arttırır. Günde 3-4 adet ceviz, 8-10 adet fındık yenilebilir.
• Kimyon: Gaz problemini azaltır ve anne sütünü arttırır.
• Sarımsak: Emziren anneler için sarımsak oldukça önemlidir. Bağışıklık sisteminin güçlenmesinde etkili olan sarımsağın bebeğin uzun süre emzirilebilmesini sağladığı biliniyor.
• Beyaz üzüm: B, C, E vitaminleri, kalsiyum, fosfor, demir, kükürt bakımından zengin güçlü bir antioksidandır. Emziren annelerinin stresini azalttığı, yorgunluğa iyi geldiği ve anne sütünü arttırdığı bilinmektedir.
• Kayısı: Hamilelikte ve emzirme döneminde hormonal değişimleri düzenleyen lifli bir meyvedir.
• Kahverengi pirinç: Süt üretimini sağlayan hormonları uyararak süt üretimini arttırmaktadır. Aynı zamanda anne için iyi bir enerji kaynağıdır.
• Kırmızı pancar: Haşlanarak ya da çiğ tüketilebilen kırmızı pancar kan temizleyici özelliktedir. Anne sütünün kalitesini arttırır.

Anne sütünü arttığı bilinen tüm yiyeceklerin aşırı tüketiminden kaçınılması, doktorunuzun tavsiyesi doğrultusunda yeterli miktarda alınması ve beklenmedik bir etki görüldüğünde doktorunuza başvurulması gerektiği unutulmamalıdır.