Ecz. Aydanur SİVİŞOĞLU CEYLAN

Güneş ışığı, ultraviyole UVA ve UVB radyasyonu içerir. Güneş koruyucu krem kullanımı, başta deri kanseri olmak üzere, UVA ve UVB radyasyon gibi güneşin zararlı etkilerinden korunmada önemli rol oynar.

UVB, D vitamini sentezi için gereklidir: UVB uzun süreli maruziyette güneş yanığına neden olabilse de, deride gerçekleşen D vitamini sentez reaksiyonlarında rol oynayarak; ciltteki D vitamini üretiminin % 90'ından fazlasından sorumludur. Yeterli D vitamini raşitizm, osteomalazi ve osteoporoz gibi kemik hastalıklarının gelişmesini engeller.

Güneş koruyucu krem kullanılmasının, D vitamini düzeylerini azaltıp azaltmadığını araştıran çok sayıda çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda güneş koruyucu krem kullanımının D vitamini seviyelerini azalttığını, değiştirmediğini hatta arttırdığını gösteren sonuçları görmek mümkündür. Yapılan son çalışmalardan birkaçını inceleyecek olursak:

Brezilya’da kış aylarında yapılan bir çalışmada; SPF 30’luk (güneş koruma faktörü 30) güneş kremi kullanan ve kullanmayan toplam 95 sağlıklı yetişkinin güneşe mağruz bırakıldıktan sonra D vitamini seviyeleri karşılaştırılmış; D vitamini seviyeleri 24 saat arayla iki kez not edilmiştir. Güneş kremi kullananlarda açıkta kalan yüz, boyun ve göğüs kısmına krem uygulaması yapılması sağlanmıştır. Çalışma sonucunda gruplar arasında 24 saat önce ve sonra ölçülen D vitamini değerleri arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Güneş kremi (SPF 30) ile güneşe maruz kalma, sağlıklı yetişkinlerde foto korumasız olanlar ile benzer D vitamini serum değeri sağladığı bulunmuştur.

Bir başka çalışmada; Ciltte kahverengi lekelerin oluştuşması ile karakterize bir cilt hastalığı olan Melazma hastalarında yüksek güneş koruma faktörü (SPF 50+) kullanımının 25-hidroksivitamin D serum konsantrasyonu (kandaki D vitamini seviyesini gösteren belirteç) üzerindeki etkisini araştırılmış, Melazmalı 45 Hintli hastaya 3 ay boyunca SPF 50 + güneş koruyucu krem kullanmaları önerilmiştir. Çalışma boyunca hastaların uygun kalınlıkta güneş koruyucu krem kullanması ve dışarıda geçirdikleri saate göre güneş koruyucu krem kullanımını yinelemeleri takip edilmiştir. Çalışma sonucunda Melazmalı hastalarda 3 ay süreyle fiziksel ışıktan korunma tavsiyesi ile birlikte yüksek SPF’li güneş kremi kullanımının Hindistan koşullarında serum 25-hidroksivitamin D konsantrasyonunu etkilemediği bulunmuştur.

Yapılan bir başka çalışmada; 1 haftalık bir güneş tatili sırasında güneş kremi kullanımının D vitamini durumu üzerindeki incelenmiştir. Karşılaştırmalar, her ikisi de SPF 15'lik olmak üzere biri diğerinden daha yüksek UVA daha düşük UVB koruması içeren güneş koruyucu kremlerin kullanıldığı gruplar ile yapılmıştır. Çalışma sonucunda yüksek UVA-PF güneş koruyucusunun, düşük UVA-PF güneş koruyucusuna göre önemli ölçüde daha yüksek D vitamini sentezi sağladığı bulunmuştur. Bunun sebebi olarak ilk gruptaki güneş kreminin ikincisinden daha fazla UVB iletmesi gösterilmiştir.

Günümüzde halen güneş kremi kullanımına bağlı olarak D vitamini eksikliği oluşumu ile ilgili tartışmalar mevcuttur. Bugüne kadar, güneş kremlerinin D vitamini sentezi üzerindeki inhibe edici etkileri üzerine yapılan çalışmalar, muhtemelen, insanlar genel olarak güneş kremini yetersiz olarak uyguladıkları için çelişkili sonuçlar vermiştir. Pek çok çalışmanın tasarım kusurları mevcuttur. Güneş koruyucu krem uygulaması baş, eller, saç derisi gibi vücudun bazı yerlerinde sıklıkla unutulmaktadır ve 2 saate bir yineleme pek yapılamamaktadır. Bunlar tam olarak yapılsa bile kremlerin UVB koruması %100 değildir. Güneş kremleri D vitamini sentezine izin verir. D vitamininin sentezlenebilmesi için, haftada iki kez güneşte geçirilen 5-30 dakika ile, kol ve bacaklardan güneş ışınına mağruz kalmanın yeterli olduğu belirtilmektedir.

Sonuç olarak; güneş kremleri güneş yanığını önlemek için kullanılabilir, güneş koruyucu krem kullanımı serum D vitamini seviyeleri ile ilişkili değildir.

Not: Dünya Sağlık Örgütü de, çoğu durumda UV radyasyona minimum tesadüfen maruz kalmanın, D vitamini seviyelerini sağlık sorunlarından kaçınan bir aralıkta tutmak için yeterli olacağını belirtiyor. Ve güneş radyasyonuna aşırı maruz kalmanın tehlikelerinin çok daha büyük olduğu konusunda insanları uyarıyor.

Kaynaklar

• Young AR, Narbutt J, Harrison GI, Lawrence KP, Bell M, O'Connor C, Olsen P, Grys K, Baczynska KA, Rogowski-Tylman M, Wulf HC, Lesiak A, Philipsen PA. Optimal sunscreen use, during a sun holiday with a very high ultraviolet index, allows vitamin D synthesis without sunburn. Br J Dermatol. 2019 Nov. doi: 10.1111/bjd.17888. Epub 2019 May 24. PMID: 31069787; PMCID: PMC6899952.
• Pereira, L. A., Luz, F. B., Carneiro, C. M. M. D. O., Xavier, A. L. R., Kanaan, S., & Miot, H. A. (2019). Evaluation of vitamin D plasma levels after mild exposure to the sun with photoprotection. Anais Brasileiros de Dermatologia. https://doi.org/10.1590/abd1806-4841.20198070
• Singh, S., Jha, B., Tiwary, N. K., & Agrawal, N. K. (2019). Does using a high sun protection factor sunscreen on face, along with physical photoprotection advice, in patients with melasma, change serum Vitamin D concentration in Indian conditions? A pragmatic pretest-posttest study. Indian Journal of Dermatology, Venereology and Leprology. https://doi.org/10.4103/ijdvl.IJDVL_575_17
• https://www.who.int/news/item/25-07-2006-health-consequences-of-excessive-solar-uv-radiation
• Tamer F, Gürer MA. Güneşten Koruyucular ve D Vitamini. Dermatoz 2016. doi: 10.15624.dermatoz16072d2