Ecz. N. Nazlı OKAY

Çok sayıda üreme çağındaki kadın, en azından bir çeşit adet belirtisi yaşar. Premenstrüel sendrom (PMS), adet kanamasından birkaç gün önce başlayan, kişilerin iş ve kişisel aktiviteler dahil olmak üzere kadınların günlük yaşamlarını önemli ölçüde bozan ve menstrüasyonun başlangıcından birkaç gün sonra kendiliğinden düzelen fiziksel, duygusal ve davranışsal semptomlarla karakterizedir. Premenstrüel disforik bozukluk (PMDD) ise fonksiyonel bozukluk ve kronik depresyon gibi kişisel ilişkilerin bozulmasını içeren ve kişilerin hayat standartlarını önemli ölçüde etkileyen daha ciddi bir durumdur.

Üreme çağındaki kadınların % 50-80'inde en azından hafif adet öncesi semptomları olmasına rağmen, kadınların yaklaşık % 30-40'ı tedavi gerektiren PMS semptomları bildirmektedir ve kadınların % 3-8'i Premenstrüel disforik bozukluk (PMDD)'den mustariptir. Bununla birlikte, adet öncesi semptomları olan çoğu kadın, teşhis veya tedavi olmaksızın semptomlarını bastırır.

Bu yazımın amacı, PMS yaşayan üreme çağındaki kadınların yaşam kalitesini iyileştirmelerine yardımcı olmaktır.

PMS yani adet öncesi sendromun nedeni tam olarak bilinmese de bundan mustarip kadınların adet döngüsü sırasında meydana gelen normal hormonal düzey değişikliklerine karşı aşırı duyarlı oldukları bilinmektedir. Premenstrual sendrom kişiden kişiye değişmekle birlikte hamilelik esnasında veya menopoz sonrası dönemde genellikle düzelmektedir.

PMS Miyim? Nasıl Anlarım?

PMS semptomları, günlük kişisel ve mesleki yaşamı etkileyecek kadar hafif ila şiddetli arasında değişir. En yaygın semptomlar fiziksel, psikolojik ve davranışsal olarak kategorize edilir. Fiziksel semptomlar arasında yorgunluk, ödemli bir his, göğüste dolgunluk, baş ağrısı, kilo alımı, vücut ağrıları ve kol, bacaklarda şişlik yer alır. Duygusal veya davranışsal semptomlar arasında sinirlilik, sinirlilik, duygu durum dalgalanmaları, üzüntü, depresyon, konsantrasyon azalması, aşırı uykusuzluk / uykusuzluk ve olağan aktivitelerden çekilme yer alır.

Duygusal belirtilerin süresi birkaç gün ile 2 hafta arasında değişir. Semptomlar genellikle 1 hafta önce kötüleşir ve adet kanaması başlamadan 2 gün önce zirve yapar. Yumurtlamadan önce genellikle semptomsuz bir dönem görülür.

PMS Gibi Görünen Hastalıklara Dikkat!

Yukarıda saydığım belirtileri her ay kaydetmeniz sağlıklı bir menstrüasyon döngünüz olup olmadığı hakkında da bilgi verecektir. İsterseniz bir defterinizi günlük şeklinde tutabilir, isterseniz de telefonunuzdaki buna yönelik uygulamalardan yararlanabilirsiniz. Bir belirti günlüğünün ileriye dönük kullanımı PMS'yi teşhis etmek için gerekli bilgileri sağlasa da, bazı laboratuvar testleri ayırıcı tanı için ek bilgi sağlayabilir. Tiroid fonksiyon testleri, PMS semptomlarını taklit edebilen tiroid fonksiyon bozukluğunu belirleyebilir. Tam bir kan hücresi sayımı, sırasıyla anemi ve elektrolit bozukluklarını tanımlayabilir. Migren, astım, epilepsi, irritabl bağırsak sendromu, diyabet, alerji ve otoimmün bozukluk gibi tıbbi bozukluklar adet öncesi dönemde kötüleşebilir; adet döngüsüne göre gonadal hormonlardaki dalgalanmaların bu tıbbi rahatsızlıkların semptomlarını etkileyebileceği varsayılmaktadır.

PMS Tedavi Edilebilir Mi?

PMS'nin tam olarak nedeninin bilinmediği için tedavinin amacı semptomların giderilmesidir. PMS tedavisi, hastanın semptom profiline göre kişiselleştirilmelidir.

İlaç Dışı Tedavi;

            1-Yaşam Tarzı Değişiklikleri; Yaşam tarzı değişiklikleri arasında düzenli egzersiz, stresli olaylardan kaçınma ve özellikle adet öncesi dönemde uyku alışkanlıklarının ayarlanması yer alır.

            2-Bilişsel Davranış Terapisi; Bilişsel davranışçı terapi (BDT), sorunlu yıkıcı düşüncelerin, davranışların ve duyguların düzeltilmesini vurgulayan bir tekniktir. BDT, sinirlilik, ağrı ve bağımlılık davranışları dahil olmak üzere çok çeşitli bozukluklara uygulanabilir. BDT'nin amacı, günlük işleyişi iyileştirmek için davranışları yeniden düzenlemektir. Fakat PMS için kesin çözüm olmadığını da vurgulamak gerekir.

            3-Diyet Takviyeleri; Bir doktor kontrolünde kullanılan günlük 1200 mg kalsiyum karbonatın PMS semptomlarını azalttığı kanıtlanmıştır. Aynı şekilde günlük 80 mg B6 vitaminin de fiziksel ve ruhsal duygu durum değişikliklerine iyi geldiği bilinmektedir. Fakat her zaman söylediğim gibi vücudumuza gelişi güzel bir şekilde yabancı madde almamalıyız. Hepimizin yapısı, ihtiyacı farklıdır. Size iyi gelen bir takviye bir başkasına hayati tehlike arz edebilir. En iyisi bir doktora ve eczacıya danışmaktır.

İlaç Tedavisi;

1. Vitex Agnus Castus (chasteberry-hayıt); Meyve özütü olan Vitex agnus-castus, PMS ile ilişkili ruh hali değişimlerini ve sinirliliği kontrol ettiği kanıtlanmış tek bitkisel ilaçtır. 6 Ay boyunca menstrüasyondan 6 gün önce arka arkaya uygulanan 40 damla (aralık: her biri yaklaşık 4.5 mg olmak üzere 2–10 damla) chasteberry birkaç farklı PMS semptomunun şiddetini önemli ölçüde azaltmaktadır.

2. Doğum Kontrol Hapları; Birçok çalışma, doğum kontrol hapı olarak bilinen kombine oral kontraseptiflerin (KOK'ler) tutarlı ve olumlu sonuçlar verdiğini göstermiştir. Bu ilaçları kullanırken yan etkileri olarak olarak mide bulantısı, baş dönmesi, şişkinlik yaşamanız da olasıdır. Doktor kontrolünde kullanınız.
3. Antidepresan Kullanımı; Pek çok çalışma, ağırlıklı olarak duygusal semptomları olan PMS'nin birinci basamak tedavisi olarak antidepresan grubu olan seçici serotonin geri alım inhibitörlerinin (SSRI'lar) kullanılmasını önermektedir. Bu ilaçlar hem psikolojik hem de fiziksel semptomları iyileştirir. Fakat bu ilaçları kulandıktan sonra adet öncesi sendrom belirtilerinin geri gelebileceğini de bilmeniz gerekmektedir. Bu ilaçların en yaygın yan etkileri mide bulantısı, azalan enerji, yorgunluk, libido azalması ve terlemedir. Olumsuz etkiler nispeten yaygın görünmektedir ve aynı zamanda doza bağımlıdır. SSRI'larla ilgili çalışmaların çoğu maksimum 3 aylık bir süre için yapılmıştır; uzun vadeli tedavi önerilerini bildirmek için kullanılabilecek hiçbir güncel kanıt yoktur.

Bütün tedavi yöntemlerini bir jinekoloğa danışarak kullanmanızı öneririm. Bir sonraki yazımda yine pek çok kadının sorunu olan adet dönemi ağrılarından bahsedeceğim. Her gününüzün birbirinden sağlıklı, huzurlu geçmesini diliyorum..

Kaynaklar;

• Thys-Jacobs, Susan, et al. "Calcium carbonate and the premenstrual syndrome: effects on premenstrual and menstrual symptoms." American journal of obstetrics and gynecology 179.2 (1998): 444-452.
• Ryu, A., & Kim, T. H. (2015). Premenstrual syndrome: A mini review. Maturitas, 82(4), 436-440.
• Yonkers, K. A., O'Brien, P. S., & Eriksson, E. (2008). Premenstrual syndrome. The Lancet, 371(9619), 1200-1210.

Ecz. N. Nazlı OKAY

nezahatnaz@gmail.com