Ecz. H. Gamze Sürme Vural

Demir, hayati fonksiyonlara sahip bir elementtir. Kimyasal sembolü, Ferrum’un kısaltması olan Fe’dir. Demir depolarımıza ise "ferritin" diyoruz. En az eksikliği kadar fazlalığı da sıkıntıya yol açar.

Kansızlık hepimizin sık sık duyduğu bir semptomdur. Demiri vücudumuz üretemez; fakat insanlar ve diğer birçok canlı için önemli bir mineraldir. İnsan vücudunda iki ana işlevi vardır. Bunlardan biri kırmızı kan hücrelerini -yani eritrositleri- üretmektir. Eritrositler ise oksijen taşır. Bir diğeri ise ana enerji kaynağımız olan ATP (adenozin trifosfat) üretimidir. Buna bağlı olarak da eksikliğinde; enerji düşüklüğü, yorgunluk, nefes darlığı, baş dönmesi sık sık ortaya çıkar.

Fazlalığında ise karaciğer fonksiyon bozukluğu ve hemakromatoz -ve buna bağlı diyabet- mümkündür. Bu nedenle uzman kontrolünde kan tahlillerine bakılarak uygulanmalıdır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre; hemoglobin değerlerinin hamile olmayan kadınlarda 12 gr/dl, erkeklerde 14 gr/dl’nin altına düşmesi durumu “anemi” olarak adlandırılmaktadır. İstatistiklere göre dünyada kadınların %35'inde, erkeklerin %20'sinde ve hamilelerin %50’sinde demir eksikliği anemisi (kansızlık) görülür. Nitekim kadınların erkeklere göre ihtiyacı daha fazladır.

Demir eksikliğine günlük beslenme ile alınan miktarın yetersiz kalması sebep olabilir. Ayrıca genç kadınlarda da adet döngüsü kansızlığın sebebidir. Aynı zamanda hamile kadınlar da bebeklerinin ihtiyacı olan demiri, gebelik boyunca takviye olarak almalıdırlar. Doğan yeni bir bebek ise 5-6 aylık olduğunda demir takviyesine başlamalıdır. Çünkü bu dönemde anne sütü emmek güzel bir demir kaynağı olsa da hızlı büyümeye bağlı olarak takviyeye ihtiyaç vardır.

Diyet demir kaynaklarını iki ana kategoriye ayırıyoruz: Hem ve hem olmayan...

• Hem demiri bağırsaktan emilim için daha elverişlidir; kırmızı et, kümes hayvanları, karaciğer ve organ etlerinden elde edilir hayvansal kaynaklıdır.
• Hem olmayan demir emilim için daha az hazırdır; bezelye, sert kabuklu kuru yemişler ve koyu yeşil yapraklı sebzelerden elde edilir bitkisel kaynaklıdır.

Demir eksikliğinin belirtileri

• Kırılgan saç ve tırnaklar
• Ciltte kuruluk
• Ağız köşelerinde çatlaklar
• Dilde yanma
• Ağız mukozasında hassasiyet
• Halsizlik
• Sürekli yorgunluk hali
• Konsantrasyon problemleri
• İlgisizlik
• Fiziksel aktiviteler sırasında nefes nefese kalmak
• Baş dönmesi, baş ağrısı ve göz kararması
• Depresyon ve uyku sorunları
• Normalden fazla üşüme hissi
• Saç dökülmesi
• Cilt renginin soluk bir görünümde olması
• Dilde şişme
• Kulak çınlaması
• El ve ayaklarda karıncalanma ya da uyuşması

Demir Eksikliğinde ne olur?

• Kalp rahatsızlıkları (Hızlı kalp atışı, kalp yetmezliği, kalp büyümesi gibi)
• Hamilelikte sorunlar (Düşük doğum ağırlığı gibi bebeğin normal kilosunda olmaması, erken doğum riski, bebeğin zihinsel gelişiminde problemler)
• Bağışıklık sisteminde zayıflama ve hastalıklara daha kolay yakalanma
• Bebek ve çocuklarda gelişim ve zeka geriliği
• Huzursuz bacak sendromu

Doktorumuza görünüp tahlilimiz sonunda demir eksikliğine karar verilip eczaneye reçetemizle gittiğimizde, çeşitli ilaçlar bizi karşılar. Bunlar +2 ve+3 değerlikli formlarındadır. Tablet, şurup ve flakonlar şeklindedir. Kimileri ise emilimi arttırmak için şelat halindedir. Bu grupta olanlar devlet tarafından karşılanmamaktadır özel olarak alabilirsiniz.

Demir ilaçları kullanılırken elde edilen yararın artırılması için süt ürünlerinden bir saat önce ya da sonra kullanılması önerilir. Yani peynir, süt ya da yoğurt tüketiminden önce ya da sonra kullanılırsa daha çok fayda sağlayacaktır. Bu ürünler emilimini engelleyen besinler olduğu için demir takviyeleri ile birlikte kullanılması önerilmez. Aynı şekilde çay da emilimini azaltmaktadır. C vitamini ise emilimini artırır. Yani eğer ilacınızı, bir bardak portakal suyuyla içerseniz çok daha yüksek bir yarar sağlarsınız. Demir ilaçlarını aç karnına içmek de bir diğer emilim artıran yöntemdir. Bu ilaçları 12 ila 36 hafta boyunca düzenli kullanmalıyız. Ayrıca beslenme ile de desteklemek gereklidir.

Demir açısından zengin beslenmek için

• Kuru kayısı, kuru üzüm, kuru dut gibi kuru meyveler
• Yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, pazı)
• Fındık, fıstık ve susam
• Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balık eti
• Yumurta
• Pekmez ve üzüm
• Kuru baklagiller
• Yumurtayı portakal suyu ile tüketin
• Baklagilleri etle pişirin
• Her öğünde mutlaka bol yeşillik tüketin