Mide yanması, ya da diğer adıyla mide ekşimesi bireyin göğsünde, göğüs kemiğinin hemen arkasında yer alan yemek borusunda yanma hissi olarak ortaya çıkan ağrıya verilen isimdir. Bir çok vakada bu ağrı özellikle yemek yedikten sonra, akşamları, veya uzanma ya da eğilme sırasında daha da ağır bir hal alır. 

Yemek borusu, ağzı mideye bağlayan boruya verilen isimdir.  Bu boru, yiyecekleri ritmik dalgalarda mideye doğru itmeye çalışan kaslardan yapılmıştır. Gıdanın mideye girdikten sonra geri akması ya da yemek borusuna geri dönmesi yemek borusu ile midenin birleştiği yerde bulunan, ve alt özofagus sfinkteri adı verilen özel bir dairesel kas alanı sayesinde engellenir. Bunun yanı sıra göğsü karından ayıran düz kaslardan meydana gelen diyaframdaki basınç farkı da mide içeriğini mide içinde tutmaya yardımcı olur. 

Mide, yiyecekleri sindirmeye başlamak için çeşitli asitleri ve enzimlerin bir araya geldiği bir torba gibidir. Midenin içindeki asitten dolayı yaralanmasına ve iltihaplanmasına engel olmak için midenin iç çeperini kaplayan özel koruyucu hücreler vardır. Ancak yemek borusu bu hücrelerin sağladığı korumaya sahip değildir. Bu sebeple mide asidi ve sindirim sıvıları yemek borusuna geri akarsa, yemek borusunda iltihaplanmaya ve borunun korumasız astarında ağır hasara neden olabilir. Bu duruma mide yanması adı verilir.

Arada bir gerçekleşen mide yanması yaygın görülen bir durumdur ve birçok durumda endişe edilmesi için bir neden yoktur. Bir çok vakada, mide yanması rahatsızlığı bireyin yaşam tarzı değişiklikleri ve reçetesiz satılan ilaçlarla yönetmesin mümkündür. Ancak daha sıklıkla görülen veya bireyin günlük rutinine müdahale eden mide yanması vakaları, tıbbi bakım gerektiren daha ciddi bir durumun belirtisi olabilir.

Mide Yanması Neden Olur?

Mide yanması, gastroözofagealreflü adı verilen bir hastalığın semptomudur. En kısa tanımıyla mide asidinin yemek borusundan yukarıya çıkmasından dolayı kaynaklanır. Bu durumdan kaynaklanan risk faktörleri, midede asit üretimini artıranların yanı sıra yemek borusuna asit reflüsüne izin veren yapısal sorunları içerir.

Gastrit veya H. pylori enfeksiyonu gibi başka tıbbi durumlar da mide yanmasına yol açabilir. 

Gastrit midenin içini kaplayan koruyucu dokuda meydana gelen iltihaplanmaya verilen isimdir. Bu durumda yemek sonrasında mide yanmasına eş zamanlı olarak bulantı ve şişkinlik gözlemlenebilir. Tedavi edilmeden ilerleyen gastrit vakaları midede ülser oluşumuna, dolayısıyla artan kanser riskine ve mide kanamasına sebep olabilir.

Helicobacter pylori normal şartlarda midenin asidik ortamında varlığını sürdürebilen bir bakteri türüdür. Bu bakterinin dışarıdan mide içine yerleşmesi, ve midede normalde bulunan faydalı bakterilerin yerini alması her vakada en başta belirti ve semptomlara yol açmaz. Bu enfeksiyon zaman içinde bulantı, iştah ve kilo kaybı veya mide yanması gibi belirtilere yol açabilir.

Özellikle üçüncü dünya ülkelerinde, temiz su bulunmayan yerlerde ve besin hazırlığı sürecinde gerekli temizlik ve hijyen standartlarının takip edilmediği ortamlarda yaygın olarak bulunur. 

Belirli ilaçlar, özellikle steroid olmayan antienflamatuar, yani NSAID türü ilaçlar bireylerde mide yanmasına neden olabilir.  

Bireyin başka sağlık durumlarından kaynaklanan hassasiyetleri mide yanmasına yol açabilir. Örneğin çölyak hastaları gluten içeren gıdalara, laktoz intoleransı olanlar ise süt ürünlerine tepki olarak mide yanması hissedebilirler. Mide yanmasının yanı sıra başka belirti ve semptomlar da görülebilir. Bazı vakalarda hazımsızlık da mide yanmasına neden olabilir.

Normal şartlarda bireylerin beslenme sürecinde yaygın olarak yediği ve içtiği bir takım yiyecekler, mide yanması için zemin hazırlayacak şekilde mide asidi salgısını artırabilir. Bunların arasında gazlı içecekler, ananas, greyfurt veya portakal suyu gibi asitli meyve suları, domates ve ketçap gibi domates ürünleri, greyfurt, mandalina, limon ve portakal gibi asitli narenciye yiyecekleri, çok yağlı besinler, baharatlı yiyecekler, soğan, kafein ve çikolata bulunur.

Aşırı alkol tüketimi ile doğrudan veya dolaylı olarak sigara dumanı da mide yanmasına neden olabilir. Özellikle sigara içmenin alt özofagus sfinkterinin işlevini etkileme eğiliminde olduğu gözlemlenmiştir. Bu midenin üst kapakçığının gevşemesine ve asidin yemek borusuna geri akışına neden olur.

Midenin bir kısmının karın içi yerine göğüste bulunur. Bu nedenle bir fıtık türü olan hiatal herni, alt özofagus sfinkterinin işlevini yerine getirme şeklini doğrudan etkileyebilir ve reflü için bir risk faktörü oluşturabilir. Hiatal herni normalde kendi başlarına herhangi bir belirti veya semptom göstermez. Ancak alt özofagus sfinkterinin işlevini yerine getirmemesi nedeniyle mide yanması olduğunda fark edilebilir.

Gebelik, bireyin karın boşluğu içinde basıncı artırabilir, ve alt özofagus sfinkterinin işlevini  etkileyerek reflü ve mide yanması için daha yatkın hale getirebilir. Obezite de aynı zamanda karın bölgesinde ortaya çıkardığı basınç artışı sebebiyle aynı şekilde reflüye neden olabilir.

Skleroderma ve sarkoidoz gibi doğrudan yemek borusu üzerinde görülen çeşitli hastalıklar da bir belirti olarak mide yanmasına neden olabilir.

Mide Yanması İle Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?

Sıklıkla ortaya çıkarak tekrarlayan ve ve bireyin günlük hayatına müdahale eden mide yanması, gastroözofageal reflü hastalığı olarak kabul edilir ve komplikasyonsuz değildir.  Yemek borusu içinde skarifikasyona, yani yara izi oluşumuna ve darlığa neden olarak bireyin  yemek borusuna ciddi şekilde zarar verebilir. 

Gastroözofageal reflü veya mide yanması göz ardı edilirse, yemek borusunun tekrarlayan tahrişi ve iltihabı, doku parçalanmasının küçük ülserlere yol açabilir. Bu ülserler ciddi iç kanamaya neden olabilir. Tedavi edilmeyen mide yanması yemek borusunda Barrett's özofagusu adı verilen ve yemek borusu kanseri riskinin artmasına neden olduğu düşünülen kanser öncesi değişikliklere yol açabilir.

Mide Yanması Belirtileri Ve Tipleri Nelerdir?

Normal şartlarda en yaygın mide yanması türü gastroözofageal reflü hastalığından kaynaklanmaktadır. Bu hastalıkta mide asidi yemek borusuna doğru geri akar ve ağrıya neden olur. Bu ağrı, genellikle göğüs kemiğinin veya göğüs kemiğinin arkasında spazm veya keskin bir ağrı şeklinde yanma hissi olarak hissedilebilir. Çoğu zaman asit reflü ağrısı, kalp krizi ağrısıyla karıştırılabilir.

Asit reflü ağrısı göğsün alt kısmında kalabilir veya boğazın arkasına kadar yükselebilir ve boğazın arkasında oldukça ekşi bir su akıntısı gibi hissedilebilir. Eğer asit reflü boğaza, gırtlağa ya da ses kutusuna kadar yükselebilir öksürük ataklarına veya ses kısıklığına neden olabilir.

Mide yanmasına neden olan asit ağıza kadar ulaşırsa, ağızda acı veya yakıcı, asidik bir tat hissedilmesine neden olabilir. Uzun süreli reflü vakalarında ise mide asidinin diş minesini aşındırıp çürümeye neden olduğu gözlemlenmiştir. 

Mide yanması belirtileri genellikle ağır yemeklerden, öne eğildikten veya düz yattıktan sonra kötüleşir. Durumdan etkilenenler birçok vakada mide yanması nedeni ile uykudan uyanabilir.

Mide yanmasından kaynaklanan göğüs ağrısı, kalp krizi belirtileri ile benzerlik göstermektedir. Eğer birey şiddetli göğüs ağrısı veya basıncı hissini, özellikle kol veya çene ağrısı veya nefes almada güçlük gibi diğer belirti ve semptomlarla birlikte yaşıyorsa, acil tıbbi yardıma başvurulması gereklidir. 

Mide yanmasının haftada iki defadan fazla meydana gelmesi, semptomların reçetesiz satılan mide rahatlatıcı ilaçlara rağmen devam etmesi, yutmada zorluk çekilmesi, bulantı veya kusmanın sürmesi ya da iştahsızlık veya yeme zorlukları nedeniyle kilo kaybı görülmesi durumunda mutlaka bir doktora başvurulması tavsiye edilir.

Mide Yanması Nasıl Teşhis Edilir?

Mide yanması kalp krizi, pulmoner emboli, pnömoni ve göğüs duvarı ağrısı gibi diğer göğüs hastalıkları ile karıştırılabilen, ancak yaygın olarak görülen bir şikayettir. 

Mide yanması teşhisi için, doktorun bireyin tıbbi geçmişini öğrenmesi ve tam bir fizik muayene gerçekleştirmesi ile başlar. Bu fizik muayene birçok vakada doktorun doğru tanı koyması ve bir tedavi planına başlaması için yeterli bilgi sağlar. Bazı vakalarda, daha fazla test ve inceleme yapılması gerekebilir. 

Bireye baryum ve gastrografin isminde kontrast madde verilir. Ardından hastaya verilmiş olan kontrast malzemenin aşağı yukarı hareketini incelemek için bir x ışını ya da floroskopi makinesi kullanılır. Bu test yöntemi hem yemek borusunun kendisinde hem de yemek borusunun iç duvarlarında duvarlarında olası düzensizlikler ile iltihaplanmaları saptamanın yanı sıra, yemek borusu kaslarının kontrast maddeyi mideye itmek için ritmik bir şekilde düzgün çalışıp çalışmadığını da belirleyebilir.

Endoskopi testinde ise bir gastroenterolog, yemek borusu ve midenin iç yüzeyine bakmak için esnek bir tüpün ucuna konulan bir fiberoptik kameradan faydalanır. Bu sayede herhangi bir inflamasyon veya ülser doğrudan tespit edilebilir. Tüpte bulunan bir aparat sayesinde kanser öncesi veya kanserli hücreleri aramak için küçük doku parçaları elde edilerek biyopsi yapılabilir.

Daha nadir vakalarda, geleneksel yöntemler teşhisi doğrulayamadığında veya semptomlar atipik olduğunda manometri ve pH testi için basınç monitörlerinin kullanılması ve yemek borusu içinden asit ölçümlerinin alınması da doktorun tanı koymasında yardımcı olabilir. Bu ambulatuvar asit prob testi için bireyin yemek borusuna yerleştirilen bir asit monitörü, bel çevresine veya omuz üzerinden bir kayışla takılan küçük bir bilgisayara bağlanır.

Mide Yanması Nasıl Önlenir?

Mide yanmasını önlemek için öncelikle daha küçük, daha sık öğünler halinde yemek yenilmesi ve yatmadan önce yemek yenilmemesi tavsiye edilir.  Alkol, sigara ve kafeinden kaçınmak gereklidir. Yer çekiminin midede asit tutması ve yukarı sızmaması için kaçınması için uyunulan yatağın başının kaldırılması asit reflünün etkilerini azaltmak için faydalı olabilir.

Mide Yanması Nasıl Tedavi Edilir?

Mide yanmasının tedavisi, temel olarak yanmaya neden olan sorunun tedavisi sürecinde gerçekleştirilebilir. Bu süreçte ilaçlı tedavi veya cerrahi müdahale gerçekleştirilmesi gerekli olabilir. 

İlaçlı tedavi sürecinde, doktor tavsiyesi ile antasitler, hem midede fazla asidi bağlamak hem de yemek borusunu kaplayarak koruyucu tabaka oluşturmak için yemeklerden sonra, yatma vaktinde veya gerekli olduğu durumlarda alınabilir.

Mide hücrelerini asit üretmeye teşvik eden bir kimyasal olan histaminin midenin asit üreten hücreleri üzerindeki etkisini bloke eden ilaçlardır. Bu ilaç asit üretimini azaltarak mide yanması semptomlarını azaltabilir Proton pompa inhibitörleri de, mide tarafından asit üretimini engelleyen başka bir ilaç sınıfıdır.

Bazı ilaçlar reçetesiz bulunabilirler. Ancak bu ilaçlar başka bazı reçeteli ilaçlarla potansiyel etkileşimler içine girerek istenmeyen yan etkilere neden olabilir. Bu ilaçları kullanmadan önce mutlaka doktora danışılması gereklidir. 

Yoğun tıbbi ilaç tedavisinin yeterli rahatlama sağlamadığı, Barrett özofagusu izlerinin görüldüğü ya da ses kısıklığına, zatürreye veya hırıltıya neden olacak kadar şiddetli reflü ile karşılaşıldığı durumlarda cerrahi müdahale mide yanmasında kullanılan bir seçenektir. 

Özofagus reflüsü için farklı cerrahi yaklaşımlar mevcuttur. Fundoplikasyonda, mide alt yemek borusu etrafına sarılır ve temel olarak alt yemek borusu sfinkterinin yerini alacak yeni bir fizyolojik kapak oluşturur. Alt yemek borusu sfinkterini birbirine bağlayan alt yemek borusunun etrafına sarılabilen bir takım yeni cihazlar üzerinde çalışmalar sürdürülmektedir. 

Mide Yanması İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde Bakım

Bireyin gerçekleştireceği çeşitli yaşam tarzı değişiklikleri mide yanmasını hafifletmeye yardımcı olabilir. 

Sağlıklı kilonun korunması önemlidir. Fazla kilo bireyin karnına baskı uygulayarak midesini yukarı iter ve asitin yemek borusuna çıkmasına neden olur. Karna ve özellikle alt yemek borusu sfinkterine baskı uygulayan dar giysilerden kaçınmak önemlidir. Mide ekşimesini tetikleyen gıdaların tüketilmesi azaltılmalıdır. Geç saatte ve büyük öğünlerden kaçınmak gereklidir. Bunun yerine gün boyunca birçok küçük öğün tercih edilmelidir.

Uzanmak için öğün sonrasında en az üç saat beklenmelidir. Geceleri veya uyumaya çalışırken düzenli olarak mide yanması yaşayan bireyler, yatağının baş kısmını, yatağın ayaklarının altına yükselti koyarak yükseltmelidir. Bu mümkün değilse, birey vücudunu belden yukarı kaldırmak için şilte ile yatak arasına uygun bir nesne koymalıdır. Sadece başı birkaç yastıkla yükseltmek genellikle etkili değildir.

Sigara içmek ya da alkol almak, alt yemek borusu sfinkterinin düzgün işlev görme yeteneğini azaltır.