Pasif Agresif Kişilik Bozukluğu

Kişinin hissettiği olumsuz duyguları açıkça dile getirmek yerine dolaylı yoldan ifade etmesi Pasif-agresif kişilik bozukluğu olarak tanımlanır. Bu davranışı sergileyen kişilerde söyledikleri ve yaptıkları arasında kopukluklar bulunur. Pasif-agresif kişilik bozukluğunun kaynağı genellikle aile, psikolojik, fiziksel ve sosyal faktörler olarak açıklanabilir. Bu bireylerdeki genel yaklaşım sorunun kaynağı olarak devamlı başkalarını suçlamaktır. Psikoterapide kullanılan farklı tedavi yöntemleriyle bu bireye bu durumla baş etmesi öğretilir.

Pasif Agresif Nedir?

Pasif agresif yani edilgen-saldırgan kişilik bozukluğu, kendine ve başkalarına karşı öfkesini bastırarak, somurtma, küsme, erteleme, verilen işi bitirmeme gibi dolaylı yollardan duygularını ifade etme şeklidir. Bunu yaparken sürekli özür dileme, bahane bulma, başkalarını eleştirme ve inatçılık, üstü örtülü aşağılama gibi davranışlar sergileyebilirler. Davranışları oldukça çelişkilidir. Bir yandan coşkulu bir tavır sergilerken diğer yandan isteksiz ve bıkkın davranabilirler. Araştırmalara göre istekleri ve duyguları arasındaki çelişkinin neden olduğu bu tutum ilişkilerini ve sosyal yaşamlarını olumsuz etkiler. Hayır demek istemesine rağmen hayır diyemeyen kişi bu duygusunu agresif tavır göstererek ortaya koyar. Çözümsüz kaldığında kendini ifade etmek yerine öfkelenir. Öfkesini ise direkt göstermek yerine karşı tarafı rahatsız edecek edilgen davranışlarla göstermeyi dener. 

Pasif Agresif Kişilik Bozukluğu Belirtileri

Pasif agresif kişilik bozukluğu belirtileri arasında somurtkan hal, küsme, inatçılık ve sabırsızlık bulunur. Bazı durumlarda neşeli olarak gözüken bu kişiler çeşitli duygu durumlarına girerler ve bu durum genellikle kısa süreli olur. Bunun yanında canları sıkkın olabilir, eleştirici ve kıskanç yapıdadırlar. Pasif agresif kişilik bozukluğu olan bireylerin davranış şekilleri genellikle aşağıdaki gibidir.

• Kendini doğrudan ifade etmekten kaçınırlar. Genellikle dolaylı ve yıkıcı ifadeler kullanırlar.

• Verilen görevleri kabul etmemek yerine erteleyerek, yanlış yaparak, bahaneler üreterek karşı koyarlar. 

• Çok fazla şikâyet ederler. 

• Fikirlerine ya da yaptıklarına karşı çıkılması durumunda inatçı ve ısrarcı bir tutum sergilerler.

• Genellikle suçluluk duygusu yaşarlar ve bu suçluluk duygusunu ifade etmezler, agresif davranışlarla dışa vururlar.

• Herhangi bir sorumluluğu yerine getirmek için gerekli motivasyonu yakalayamayabilirler.

• Çoğunlukla hayır demekte zorlanırlar. İma ile istediklerini ya da istemediklerini anlatmaya çalışırlar.

• Kendini ifade etme konusunda başarılı olmadıkları için iletişim kurmada zorlanırlar. 

• Gelecek kaygıları fazla olduğu için sürekli olumsuz düşünme eğilimi gösterirler.

Pasif Agresif Davranış Örnekleri

İş hayatından aile hayatına kadar birçok ilişkide pasif agresif davranışlar sergileyen bireylerle karşılaşmak mümkündür. Hatta normal kabul edilen birçok insan da çatışmadan kaçınma yolu olarak benzer bir davranış sergileyebilir. Eyleme geçmek yerine pasif kalarak öfkesini ya da başka bir sıkıntısını karşı tarafa iletmeyi dener. Bunu yaparken temel davranış saldırmadır. Biraz daha detaylandıracak olursak;

• Rahatsız olduğu bir duruma karşı tarafa saygısızlık yaparak tepki verir. Geç kalma da bu davranış biçiminden biridir. Örneğin görüşmeye geç kalarak kişinin kendini değersiz hissetmesini sağlamayı amaçlar. 

• Görmezden gelme de diğer bir savunma biçimidir. 

• Sahte nezaket göstermek diğer bir savunma biçimidir. Abartılı nezaket göstererek karşısındakini rahatsız etmeyi amaçlar.

• Duygularla ve kişisel özelliklerle dalga geçme diğer bir davranış örneğidir. 

• Çalışıyorsa e-postaları, çağrıları görmezden gelerek, evde ise partneri ile iletişimi reddederek sessiz bir protesto yürütür. 

• Karşısındakini yaptığı yorumlarla manipüle ederek kişinin benlik duygusuna zarar vermeyi amaçlar.

• Sahte yetersizlik sergileyerek istemediği bir işten kaçmayı dener.

Pasif Agresif Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Koyulur?

Pasif agresif kişilik bozukluğunu test edebilecek net ve spesifik bir tanı yöntemi yoktur. Tanı için uzman yardımı önerilir. İnsana özgü davranışların üst sınırda yaşanması sosyal hayatlarını olumsuz etkilediğinden psikoterapistler ve psikologlar bireyde aşağıdaki durumları detaylı inceleyerek ancak tanı koyabilirler. 

• Bireyin kişisel özellikleri

• Genel davranışları

• Herhangi bir madde bağımlılığının olup olmadığı

• Aile öyküsü

• İlişkileri

• Gelecek hakkındaki fikirleri

• Duygularını anlama ve ifade edebilme becerisi

• Bulunduğu ortamlarda görevlerini yerine getirip getirmediği

• Kaygı ve endişe duyduğu konular

• Etrafındaki insanlara davranışları

Evlilikte Pasif Agresif Kişilik Bozukluğu Nasıl Olur?

İkili ilişkiler iki farklı insanın karşılıklı anlayış ve toleransı üzerinden yürür. Bir tarafın pasif agresif belirtileri olan bir tutum sergilemesi diğer taraf için oldukça yorucudur. Bu durumda evliliğinizde karşılaşabileceğiniz davranışlar aşağıdakilerden bazıları ya da tamamı olabilir. 

• Tatminsizlik duygusu: Tartışma uzlaşma ile bitse bile kendini tatmin olmuş hissetmez. Nedeni ise ne istediğini tam olarak dile getirmemiş olmasıdır. Pasif saldırılarla problemin üzerine gitmeye devam eder.

• Kendini ifade etmede zorluk: İsteklerini kaşsısındakine söylemekten kaçınır. Diyalog kurmak yerine farklı imalarda bulunarak dolaylı anlatmayı dener. 

• Dolaylı düşmanlık: İltifat ederken bile aşağılamaktan ve iğneleyici sözler kullanmaktan geri durmaz.

• Göz teması kurmama: Kasıtlı olarak gözlerini kaçırarak göz teması kurmamaya özen gösterir.

• Somurtmak: Surat asarak bir şeylerden rahatsız olduğunu anlamanızı bekler.

• Sessiz kalmak veya hiç iletişim kurmama: İletişim kurmayarak, mesajlarınıza ve aramalarınıza dönmeyerek sessiz kalır. Bu şekilde sizi cezalandırdığını düşünür.

• Görevleri erteleme ve geciktirme: Kendisinden talep ettiğiniz işleri geciktirir, erteler. Zaman zaman beceriksizce davranarak yardım talep eder.

• Kasıtlı gecikme: Görüşmelere ve aile etkinliklerine zamanında gelmez.

• Başkalarını suçlama: Duyguları ve yaptığı eylemlerin sorumlusu hep başkalarıdır. Belirli bir nedeni olmaksızın partnerine soğuk ve kinci davranır. Kendi asla sorumluluk almaz. Sürekli şikayet eder.

• Yetersizlik hissi: Geleceğe dair kaygı yaşar. Kendini yetersiz hissettiği için özgüveni düşüktür. Bu duygusunu evliliğine de yansıtır.

Evliliğinizde partneriniz benzer davranışlar gösteriyorsa vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmanızda fayda var.

Pasif Agresif Kişilik Bozukluğu Tedavisi

Pasif agresif kişilik bozukluğunun tedavisinde uzmanlar; EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden işleme veya BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) gibi farklı yöntemler ile birlikte ilaçla tedavi ve psikoterapi yöntemlerini kullanırlar. Tedavi sırasında bireyin aşağıdaki kazanımları elde etmesi amaçlanır.

• Kişide özsaygı ve özgüvenin arttırılması

• Duygularını ifade etme becerisi geliştirme

• Ayakları yere basan gerçekçi beklentiler oluşturma 

• Umutsuzluk duygusunu ortadan kaldırmaya çalışma

• Çatışmasız iletişim yollarının öğrenilmesi

• Duyulan olumsuz hisleri objektif duygularla değiştirme

Edilgen agresif davranış sergileme insanların hayatlarını olumsuz etkileyen kişilik örüntüleriyle alakalı bir durumdur. Öncelikle bu örüntü üzerinde çalışan uzmanlar kullandıkları farklı yöntemlerle bireylerin normal hayatlarına tam olarak dönemeseler bile durumlarını fark ederek ve davranış biçimlerini değiştirerek yaşamalarını sağlamaya çalışırlar.

Pasif-agresif olduğumu nasıl anlarım?

İşlerinizi tamamlamayıp erteliyorsanız, gereksiz inatçılığınız varsa, iş performansını kasıtlı iş geciktirerek olumsuz etkiliyorsanız, direkt iletişim yerine kendinizi imalarla ve dolaylı yoldan anlatmayı deniyorsanız, tutarsız davranışlarınız varsa, somurtma ve küsmeyi bir davranış şekli haline getirdiyseniz ve sürekli başkalarını suçluyorsanız bir uzmana görünmenizde fayda var.

Pasif-agresif manipülasyon nedir?

Sürekli başkalarını suçlayarak ve kurban rolü oynayarak sorumluluğu başkalarına yüklerler. Bunu yaparken de gaslighting, karşısındakini suçlu hissettirme, yaptığı asılsız yorumlarla karşısındakini kötü hissettirme gibi manipülasyon yöntemlerini kullanırlar.